فاز ۱ – پاسخ اضطراری و تثبیت (روزهای ۱ تا ۱۰)
فاز ۲ – ارزیابی اضطراری و اقدام مقابله ا ی در برابر آلودگی (روزهای ۱۱ تا ۴۰)
فاز ۳ – هماهنگی بین نهادی و تدوین نقشه راه اصلاحات ساختاری (روزهای ۴۱ تا ۱۰۰)
مقدمه
مدیریت محیط زیست یکی از ارکان اصلی در فرآیند بازسازی ملی و تأمین امنیت در دوران گذار به شمار میآید. دهه ها
سوءمدیریت، فساد گسترده و سیاست های مخرب، ایران را تا آستانه ی فروپاشی زیست محیطی پیش برده است؛ بحرانی
که به صورت کمبود آب، آلودگی گسترده هوا و خاک، فرونشست زمین، جنگل زدایی، نابودی تالاب ها و کاهش تنوع
سند حاضر، چارچوبی راهبردی برای حکمرانی محیط زیست در مرحله اضطراری دوران گذار پس از تغییر رژیم در ایران
است. تمرکز این چارچوب بر تثبیت اکوسیستم های حیاتی، احیای کارکردهای اساسی حکمرانی محیط زیست، و مهار
سریع تهدیدات ناشی از آلودگی های حاد است که پیامدهایی مستقیم بر سلامت عمومی جامعه دارند. هدف این طرح
همچنین، فراهم آوردن زمینه لازم برای اصلاحات بلندمدت زیست محیطی از طریق مشارکت عمومی، احیای مشروعیت
نهادی و گسترش همکاری های بین المللی است.
اهمیت مدیریت محیط زیست
زیستی بروز کرده است. این ناکارآمدی های ساختاری، امنیت غذایی و آبی را به خطر می اندازند، سلامت عمومی را تهدید
و انسجام اجتماعی کشور را تضعیف می کنند. رسیدگی به این چالش ها نه تنها برای کاهش خطرات انسانی ضروری
است، بلکه گامی بنیادین در جهت بازسازی اعتماد عمومی و حفاظت از میراث طبیعی کشور به شمار می رود. افزون بر
این، بهبود مؤثر وضعیت محیط زیست می تواند بستری برای ازسرگیری تعامل سازنده با جامعه جهانی فراهم کند و
دسترسی به تخصص فنی، منابع مالی زیست محیطی و همکاری های منطقه ای در حوزه ی چالش های فرامرزی را ممکن
سازد.
صفحه ۱۲۸
اهداف
● هدف ۱: تثبیت زیست بوم های حیاتی و مهار فروپاشی زیست محیطی.
اجرای اقدامات اضطراری قانونی، لجستیکی، و اجرایی برای متوقف کردن تخریب بیشتر اکوسیستم های در معرض خطر،
مانند تالاب ها، جنگل ها، حوضه های آبریز و مناطق ساحلی .
● هدف ۲: احیای کارکردهای اساسی حکمرانی محیط زیست.
احیای فعالیت های سازمان حفاظت محیط زیست و دفاتر استانی آن ، حفظ کارکنان و نیروهای فنی کلیدی و تداوم و
تقویت فعالیت های موجود در پایش زیست محیطی، کنترل آلودگی و مدیریت مناطق تحت حفاظت.
● هدف ۳: حفاظت از سلامت عمومی از طریق واکنش فوری به آلودگی های زیست محیطی.
اقدامات لازم در راستای رسیدگی فوری به آلودگی های شدید هوا و آب، آلودگی های ناشی از درگیری ها، و پسماندهای
خطرناک در مناطق آسیب دیده.
● هدف ۴: زمینه سازی برای اصلاحات بلندمدت حکمرانی محیط زیست.
آغاز تدوین مشارکتی پیش نویس توصیه های قانونگذاری برای ایجاد حکمرانی یکپارچه محیط زیست و همسوسازی
سیاست ها با عدالت زیست محیطی و توسعه پایدار آغاز فرایندهای مشارکتی برای تدوین پیش نویس توصیه های قانون
زیست محیطی به منظور ایجاد سازوکارهای یکپارچه حکمرانی محیط زیست و همسوسازی سیاست های آتی با اصول
عدالت زیست محیطی و توسعه پایدار.
● هدف :۵ احیای تعاملات زیست محیطی با جامعه جهانی.
توسعه همکاری با نهادهای بین المللی و شرکای منطقه ای به منظور بهره مندی از کمک های فنی، دسترسی به
منابع مالی اضطراری، و هماهنگی در برابر پاسخ به تهدیدات زیست محیطی مشترک.
صفحه ۱۲۹
اولویت های کلیدی
● اولویت ۱: ایجاد ظرفیت اضطراری برای مدیریت و پایش زیست محیطی.
تشکیل «کارگروه اضطراری محیط زیست دوران گذار » با مسئولیت هدایت عملیات اجرایی، هماهنگی اقدامات
پاسخگویی، و تسهیل ارزیابی های سریع از خسارات زیست محیطی، کانون های بحرانی آلودگی، و مخاطرات مرتبط با
سلامت عمومی.
● اولویت ۲: تثبیت زیست بوم های حیاتی و پیشگیری از تخریب برگشت ناپذیر زیست محیطی در مناطق پرخطر.
تخصیص منابع اضطراری به آسیب پذیرترین زیست بوم های کشور با هدف حفظ تاب آوری اکولوژیکی و جلوگیری از بروز
پیامدهای بلندمدت در سطوح ملی و منطقه ای.
● اولویت ۳: احیای کارکرد نهادی و حفظ ظرفیت زیست محیطی.
تداوم عملکردهای کلیدی سازمان حفاظت محیط زیست و دفاتر استانی آن از طریق حفظ نیروهای فنی دارای صلاحیت و
صیانت از زیرساخت های پایش محیط زیست.
● اولویت ۴: رسیدگی به تهدیدات زیست محیطی مؤثر بر سلامت عمومی.
در اولویت قرار دادن کنترل آلودگی، دسترسی به آب سالم و بهبود کیفیت هوا در مناطق شهری و صنعتی پرخطر.
● اولویت ۵: بازسازی اعتماد عمومی و از سرگیری همکاری بین المللی.
راه اندازی کارزار ملی اطلاع رسانی برای ارتقای شفافیت ، مشارکت مدنی و آگاهی عمومی در روند احیای محیط زیست.
تعامل موثر با نهادهای بین المللی برای تسهیل همکاری های فنی، جذب منابع مالی بین المللی، و پیشبرد دیپلماسی
چندجانبه زیست محیطی در حمایت از اقدامات اضطراری.
صفحه ۱۳۰
پیش فرض ها
● فرض ۱: وجود ساختار سیاسی انتقالی منسجم، کارآمد و به رسمیت شناخته شده. وجود یک ساختار سیاسی
متمرکز با حداقلی از ثبات برای صدور فرامین اجرایی، همراه سازی نهادهای ملی و اجرای اقدامات اضطراری
محیط زیستی ضروری است.
● فرض ۲: تداوم حضور نهادهای کلیدی محیط زیستی و آمادگی مدیران میان رتبه تایید شده برای همکاری.
حضور و آمادگی متخصصان محیط زیست، به ویژه کارشناسان و مدیران میان رتبه ارزیابی شده در سازمان
حفاظت محیط زیست و دانشگاه ها، برای حمایت از دوران گذار، یک شرط اساسی در نظر گرفته شده است.
● فرض ۳: آمادگی سازمان های بین المللی برای مشارکت سریع و سازنده. فرض بر این است که بازیگران کلیدی
بین المللی، از جمله نهادهای سازمان ملل، سازمان های منطقه ای محیط زیستی و مؤسسات تأمین مالی، آمادگی
خواهند داشت تا به محض شکل گیری یک چارچوب گذار معتبر، همکاری خود را آغاز کرده، کمکهای فنی ارائه
دهند و از سازوکارهای مالی پشتیبانی کنند.
● فرض ۴: استقبال عمومی از ارتباط شفاف و فرصت های مشارکت مدنی. فرض می شود که سطحی از انسجام
اجتماعی و اعتماد عمومی با امکان اطلاع رسانی مؤثر، جذب داوطلبان، و مشارکت جوامع محلی در اقدامات
اضطراری محیط زیستی وجود داشته و یا به سرعت قابل احیا باشد.
● فرض ۵: اعطای فوری اختیارات قانونی برای اجرای تدابیر اضطراری. دولت گذار قادر خواهد بود ابزارهای قانونی
لازم را برای اعمال ممنوعیت ها، مشخص کردن مناطق اضطراری و بازسازی اختیارات نهادی در صورت نیاز تأمین
کند.
اقدامات
فاز صفر – پیش از روز اول
● تشکیل کارگروه اضطراری محیط زیست دوران گذار: هسته ای فراگیر متشکل از تکنوکرات ها، متخصصان محیط
زیست، و دانشمندان تشکیل شود تا آمادگی لازم برای در دست گرفتن ساختارهای حکمرانی محیط زیست،
تدوین پروتکل های فوری تثبیت وضعیت، و شناسایی مناطق اولویت دار زیست محیطی را داشته باشد.
● تدوین نقشه ملی اولویت بندی زیستب ومی (نقشه تریاژ محیط زیست): کارگروه اضطراری محیط زیست دوران
گذار با بهره گیری از داده های ماهواره ای موجود، گزارش های سازمانهای غیردولتی و تحقیقات علمی، نقشه ای از
بحرانی ترین زیست بوم های کشور از جمله تالاب ها، جنگل ها و کانون های تنوع زیستی تهیه می کند تا دولت گذار
بتواند منابع محدود را به صورت هدفمند به مناطقی که در آستانه فروپاشی اما قابل احیا اختصاص دهد.
صفحه ۱۳۱
● شناسایی نهادهای بین المللی برای دریافت کمک های اضطراری محیط زیستی: نهادهای کلیدی بین المللی و
سازمان های چندجانبه منطق های شناسایی شوند تا در شرایط مناسب، هماهنگی برای دریافت کمک های
اضطراری زیست محیطی آغاز گردد. این نهادها در اعزام فوری تیم های فنی، تأمین تجهیزات، و بازگشایی
مسیرهای تأمین مالی چندجانبه برای محیط زیست پس از تغییر رژیم، نقش حیاتی خواهند داشت.
فاز ۱ – پاسخ اضطراری و تثبیت (روزهای ۱ تا ۱۰)
● اعالام وضعیت اضطراری ملی محیط زیست: با صدور یک فرمان اجرایی اضطراری، اکوسیستم های بحرانی و
کلیدی کشور تحت حفاظت قانونی فوری قرار گیرند. این فرمان بستر پاسخ گویی سریع به بحران ها را فراهم،
فعالیت های مخرب را متوقف می کند و نشانگر اولویت بخشی ملی به بقای زیست محیطی است.
● توانمندسازی حکمرانی محیط زیست: ساختارهای اجرایی سازمان حفاظت محیط زیست و دفاتر استانی آن حفظ
و تقویت شوند. نیروهای فنی و مدیریتی میان رده تایید شده در سمت خود باقی بمانند تا تداوم هرگونه نظارت
زیست محیطی، مدیریت مناطق حفاظت شده و کنترل آلودگی که در حال اجرا بودند تضمین شود. با غربالگری
سریع، افراد دارای سوابق اثبات شده فساد یا کوتاهی سیاسی در حفاظت محیط زیست از کار معلق شوند.
● فعالیت های پرخطر: هرگونه جنگل زدایی صنعتی، استخراج شن و ماسه، مجوزهای شکار در مناطق اولویت دار و
حفر چاه های عمیق آب زیرزمینی -در هماهنگی با بخش حاکمیت آب در دوره انتقالی – تا ارزیابی بیشتر تعلیق
شود .
● تأمین امنیت و حفاظت از دارایی های استراتژیک زیست محیطی: تیم های امنیتی و اجرایی برای تأمین امنیت
سایت های استراتژیک و جلوگیری از غارت تجهیزات و تخریب ایستگاه های پایش مستقر شوند .
● واکنش اضطراری به آلودگی آب و هوا: از راهنمایی های بخش حاکمیت آب در دوره انتقالی در راستای تامین
آب آشامیدنی سالم، واحدهای تصفیه آب سیار و تانکرهای آب به مراکز شهری و روستایی در خطر حمایت شود
و کنترل های اضطراری در شهرهایی با سطوح بحرانی آلودگی هوا اعمال گردد .
● اقدامات اضطراری کیفیت هوا: محدودیت های موقت ترافیکی در شهرهای به شدت آلوده برای کاهش انتشار
آالاینده ها اعمال شود. استفاده از سوخت های آالاینده در نیروگاه ها کوره های صنعتی، به ویژه در مناطق با
شرایط آلودگی حاد متوقف گردد .
صفحه ۱۳۲
فاز ۲ – ارزیابی اضطراری و اقدام مقابله ای در برابر آلودگی (روزهای ۱۱ تا ۴۰)
● ارزیابی میدانی فوری: پایش میدانی سریع در مناطق با اولویت بالا انجام و گزارش هایی در مورد عملکرد
اکولوژیکی، آلودگی ها، نیازهای فوری و ظرفیت احیا تهیه شود. غربال گری اولیه ریسک های اقلیمی برای شناسایی
مناطق دارای آسیب پذیری مضاعف ناشی از بیابان زایی، کم آبی و تنش گرمایی لحاظ شود.
● پاکسازی اضطراری آلودگی و پسماندهای ناشی از درگیری و صنعت: ارزیابی و پایش سریع محیط زیست برای
شناسایی آلودگی های ناشی از درگیری و فعالیت های صنعتی تهدیدکننده سلامت آغاز شود. پاکسازی اضطراری
کانون های آلودگی برای جلوگیری از بحران های بهداشتی ثانویه آغاز گردد .
● اجرای تدابیر اضطراری برای حفاظت از منابع شیلات خلیج فارس: کشتی های ترالر خارجی متوقف و با استفاده
از نیروهای دریایی و محلی، مناطق حفاظت شده موقت دریایی ایجاد شود. همچنین، صدور مجوزهای جدید
صید صنعتی در مناطق ساحلی برای حفاظت از تنوع زیستی دریایی تا ارزیابی های بیشتر به طور موقت متوقف
شود .
● اطلاع رسانی عمومی محیط زیست: یک کارزار ملی اطلاع رسانی عمومی برای اطمینان بخشی به شهروندان در
مورد تعهد دولت به حفاظت فوری از محیط زیست راه اندازی شود. این کارزار باید با هدف ارتقا شفافیت درباره
مخاطرات زیست محیطی، ترغیب مشارکت فعال شهروندان در اقدامات حفاظتی و بازسازی اعتماد عمومی
نسبت به رویکرد مسئولانه دولت در مدیریت محیط زیست طراحی و اجرا شود.
فاز ۳ – هماهنگی بین نهادی و تدوین نقشه راه اصلاحات ساختاری (روزهای ۴۱ تا ۱۰۰)
● ارزیابی پروژه های زیرساختی: در هماهنگی با بخش حاکمیت آب در دوره انتقالی و نهادهای مربوطه تمامی
پروژه های کلان زیرساختی و توسع های باید تحت ارزیابی جامع تأثیرات زیست محیطی (EIA )قرار گیرند تا آثار
آنها بر اکوسیستم و سلامت عمومی بررسی شود. پروژه هایی که فاقد ارزیابی معتبر هستند یا نیاز به ارزیابی
دوباره دارند مورد بررسی قرار گیرند و بر اساس معیارهای علمی مرتبط با محیط زیست و بهداشت عمومی، برای
تعلیق، اصلاح یا ادامه اجرا طبقه بندی شوند .
● شوراهای حوضه آبریز منطقه ای: شش “شورای آب و اکوسیستم” محلی در حوضه های آبریز کلیدی (با
الگوبرداری از تقسیم بندی های حوضه رودخانه ای ایران) ایجاد شوند. این شوراها، با اختیارات محلی و حضور
ذی نفعان، مدیریت منابع را متناسب با شرایط منطقه ای هدایت کرده و پل ارتباطی میان سیاست ملی و
اقدامات محلی خواهند بود .
● اصلاحات قانونی و نهادی: کمیسیونی موقت برای تدوین پیش نویس توصیه ها برای قانون گذاری نوین محیط
زیست تشکیل خواهد شد. حوزه های اولویت دار شامل به رسمیت شناختن رسمی حقوق آب و مدیریت منابع در
صفحه ۱۳۳
سطح حوضه -در هماهنگی با بخش حاکمیت آب در دوره انتقالی – سازوکارهای مشارکت عمومی، و اعمال
اصول توسعه پایدار در سیاست ها می باشد .
● مشارکت و مشاوره های بین المللی: نقشه راهی برای تعامل بلندمدت با نهادهای بین المللی کلیدی تدوین شود
و گفتگوهای دوجانبه با کشورهای همسایه در خصوص مدیریت پایدار حوضه های آبی مشترک آغاز گردد. بازدید
ناظران بین المللی و کارشناسان از کشورهای دارای تجربه پیشرفته در پایداری زیست محیطی، برای ارزیابی
چالش های اکولوژیکی و حمایت از تلاش های کمک مالی و فنی تسهیل گردد.
فاز ۴ – زیرساخت های راهبردی، تقویت سامانه های اطلاعاتی و تضمین سازوکارهای پاسخگویی (روزهای ۱۰۱ تا ۱۸۰)
● حفاظت از جنگل ها: ممنوعیت سراسری قطع تجاری درختان در جنگل های ارزشمند اعمال و گشت های
جنگل بانی افزایش یابد .
● سامانه ملی هوشمند محیط زیست: یک سامانه یکپارچه با دسترسی آزاد ایجاد شود تا داده های محیطزیستی را
از منابعی نظیر تصاویر ماهواره ای، شبکه های حسگر و گزارش های میدانی محلی گردآوری، تحلیل و منتشر کند.
این سامانه با هدف ارتقای شفافیت، تقویت سیاست گذاری مبتنی بر شواهد، و بازسازی اعتماد عمومی و
بین المللی به نظام حکمرانی محیط زیست راه اندازی خواهد شد.
● برنامه راهبردی جذب سرمایه گذاری زیست محیطی: برنامه ای راهبردی درباره نیازهای فوری احیای اکولوژیکی،
اولویت های زیرساختی محیط زیست و فرصت های تأمین مالی تهیه شود تا جذب حمایت های بین المللی،
کمک های فنی و مشارکت ایرانیان خارج از کشور تسهیل گردد.
● کمیسیون حقیقت یاب و پاسخگویی زیست محیطی: یک نهاد رسمی تحقیقاتی برای مستندسازی جرایم
زیست محیطی و فساد نهادی در دوره حاکمیت جمهوری اسلامی تشکیل شود. تمرکز این کمیسیون بر تخریب
نظام مند تالاب ها، صدور مجوزهای صنعتی غیرقانونی، و نقش سپاه پاسداران انقالب اسلامی در پروژه های
انتقال آب، جنگل زدایی و دیگر آسیب های گسترده به منابع طبیعی کشور خواهد بود.
توصیه ها
● توصیه ۱: گنجاندن احیای محیط زیست در دستور کار کلان ایجاد ثبات ملی. بحران محیط زیست باید به مثابه
مسئله ای در حوزه امنیت ملی و مسئولیت حاکمیتی تلقی شود. این موضوع به سلامت عمومی، انسجام
صفحه ۱۳۴
اجتماعی و امنیت منطقه ای گره خورده است. ادغام اقدامات زیست محیطی با بخش های دیگر نظیر زیرساخت،
سلامت عمومی و کشاورزی، برای موفقیت بلندمدت ضروری است.
● توصیه ۲: ایجاد سازوکار هماهنگی فوری برای اجرای اقدامات اضطراری محیط زیستی. برای جلوگیری از
ناهماهنگی نهادی و تأخیرات بوروکراتیک در دوران گذار، تنها یک نهاد اجرایی و هماهنگ کننده مسئولیت
هدایت و نظارت بر اجرای اقدامات اضطراری محیط زیستی را برعهده گیرد. این نهاد باید دارای اختیارات
مشخص باید مسئولیت هدایت و نظارت بر اجرای اقدامات اضطراری محیط زیستی را و نظارت بر وزارتخانه ها،
استان ها و بخش های فنی را بر عهده گیرد.
● توصیه ۳: اطمینان از تخصیص سرمایه اولیه بودجه ای و سیاسی به احیای محیط زیست. در مراحل ابتدایی
دوران گذار، باید منابع مالی اولیه و ظرفیت سیاسی لازم به اقدامات زیست محیطی اختصاص یابد. این
تخصیص نه تنها بستر اجرایی برای آغاز اقدامات اضطراری را فراهم می کند، بلکه نشانه ای روشن از عزم دولت
گذار برای اولویت دادن به محیط زیست در برابر افکار عمومی داخلی و نهادهای بین المللی خواهد بود.
● توصیه ۴: نهادینه کردن شفافیت داده ها و آگاهی مشترک از وضعیت. ایجاد و راه اندازی یک سامانه مرکزی
برای گردآوری، تحلیل و اشتراک گذاری داده های محیطزیستی ضروری است تا پایه ای مستحکم برای
سیاست گذاری مبتنی بر شواهد فراهم شود، هماهنگی میان نهادها تقویت، و اعتماد داخلی و بین المللی
نسبت به تعهد دولت گذار در حوزه حفاظت محیط زیست بازسازی شود.
● توصیه ۵: تحقق نتایج زودهنگام و ملموس برای تقویت اعتماد عمومی. با اولویت بخشی به اقدامات فوری،
کم هزینه و قابل مشاهده که به سرعت اجرا شوند، میتوان قدرت اجرایی دولت گذار را به نمایش گذاشت، از
بی اعتمادی عمومی کاست، و پیامی روشن از اراده برای عبور از گذشته و تعهد به عدالت زیست محیطی صادر
کرد. اولویت این اقدامات باید به ویژه در مناطق محروم و متأثر از بی عدالتی های گذشته باشد تا مشارکت و
اعتماد عمومی تقویت شود.
نتایج مورد انتظار
● نتیجه ۱: سازوکار اضطراری حکمرانی زیست محیطی فعال و عملیاتی شده است.
صفحه ۱۳۵
● نتیجه :۲: زیست بوم های بحرانی تحت حمایت قانونی قرار گرفته و اقدامات اولیه برای تثبیت آنها آغاز شده
است.
● نتیجه :۳ تهدیدهای فوری ناشی از آلودگی در مناطق پرخطر شناسایی و مورد رسیدگی قرار گرفته اند.
● نتیجه :۴ تداوم عملکرد نهادهای زیست محیطی حفظ شده و برنامه ریزی برای اصلاحات ساختاری آغاز گردیده
است.
● نتیجه :۵ تعامل دوباره با نهادها و سازمان های کمک رسان بین المللی آغاز شده است.
● نتیجه :۶ مشروعیت عمومی از طریق اقدامات ملموس و مشارکت پذیری تقویت شده است.
● نتیجه :۷ تدوین چارچوب های راهبردی برای گذار بلندمدت زیست محیطی آغاز شده است.
نظارت و ارزیابی
معیارهای موفقیت
● درصد مناطق اکولوژیکی ناپایدار شناسایی شده و مناطقی که تحت پوشش مقررات اضطراری حفاظت قانونی
قرار گرفته اند.
● تعداد ارزیابی های میدانی فوری که با موفقیت انجام شده و نقشه های اولویت بندی ملی که بر اساس آنها
منتشر شده اند.
● گستره و تعداد مداخلات اضطراری محیط زیستی اجرا شده؛ شامل تأمین اضطراری آب، اقدامات کاهش آلودگی
هوا، و عملیات پاکسازی پسماند در مناطق آسیب دیده.
● استمرار عملکرد نهادهای محیط زیستی ملی و استانی (بر اساس شاخص هایی مانند تعداد نیروهای فعال،
ظرفیت عملیاتی و کیفیت ارائه خدمات عمومی).
● تعداد تعاملات رسمی برقرار شده با نهادها و آژانس های بین المللی زیست محیطی و جذب منابع مالی
بین المللی.
● سطح پوشش رسانه ای، میزان دسترسی عمومی به اطلاعات، و مشارکت جامعه مدنی در نوآوری های
زیست محیطی اولیه.
● پیشرفت در تدوین و تکمیل اسناد راهبردی کلیدی از جمله سامانه ملی هوشمند زیست محیطی، برنامه راهبردی
جذب سرمایه گذاری، و چارچوب پیشنهادی اصلاحات قانونی.
صفحه ۱۳۶
فرآیند بازبینی
● کارگروه اضطراری محیط زیست دوران گذار موظف است گزارش های پیشرفت داخلی را ماهانه و گزارش های
عمومی را به صورت فصلی برای ارتقا شفافیت منتشر نماید.
● یک سازوکار مشورتی مستقل، متشکل از کارشناسان ملی و ناظران بین المللی، نتایج را تأیید کرده و اعتبار
گزارش ها را را تضمین خواهد کرد.
● کلیه داده های پیشرفت و نتایج به دست آمده، از طریق سامانه های گزارش دهی عمومی با دسترسی آزاد، مطابق
با استانداردهای جهانی شفافیت و پاسخگویی در حکمرانی محیطزیست به صورت عمومی منتشر خواهد شد.
چالش های سیاسی پیش بینی شده
● چالش ۱: گسستگی در نهادهای مربوطه و ابهام اختیارات در طول دوران گذار. همپوشانی وظایف و ابهام
اختیارات در نهادهای گذار ممکن است هماهنگی و اجرا را به تاخیر بیندازد.
راهبرد: کارگروه اضطراری محیط زیست دوران گذار باید به عنوان نهاد مرکزی هماهنگ کننده فعال شود و از
طریق سازمان حفاظت محیط زیست، وزارتخانه ها، و ساختارهای حکمرانی استانی برای تسهیل اجرای برنامه ها
عمل کند.
● چالش ۲: حساسیت های اجتماعی-سیاسی در مناطق دارای سابقه محرومیت، تبعیض و بحران
زیست محیطی.
در استان هایی با سابقه ی محرومیت، تبعیض و تخریب شدید محیط زیست که بی عدالتی زیست محیطی در
آنها به شدت محسوس بوده است، ابتکارات جدید برای احیای محیط زیست ممکن است با تردید و بی اعتمادی
مواجه شود. این تردید میتواند در نتیجه ی ترس از تکرار طرد شدن یا بهره برداری سیاسی مواجه شود.
راهبرد: شوراهای حوضه آبریز منطقه ای باید به عنوان بسترهایی غیرمتمرکز، فراگیر و مبتنی بر مشارکت محلی
برای اجرای اقدامات زیست محیطی توانمندسازی شوند. این شوراها باید شامل کارشناسان محیط زیست مورد
احترام محلی و نمایندگان محلی مردم باشند تا مقبولیت و مالکیت محلی احیای محیط زیست تضمین شود.
همچنین اجرای پروژه های زودبازده و ملموس در استان های تاریخی محروم باید در اولویت قرار گیرد تا حسن
نیت دولت گذار به وضوح نشان داده شود.
صفحه ۱۳۷
● چالش ۳: مقاومت گروه های سودجو و وابسته به شبکه های بهره برداری زیست محیطی.
عوامل منتفع از ساختارهای رژیم جمهوری اسلامی، از جمله نهادهای نظامی-صنعتی و پیمانکاران دارای رانت
سیاسی، ممکن است در برابر اجرای مقررات زیست محیطی تهدید کننده ی منافع اقتصادی نامشروع آنها
مقاومت نشان دهند .
راهبرد: از سازوکارهای حسابرسی حقوقی و فنی پیشنهادی برای شناسایی و تعلیق فعالیت هایی که ناقض
مقررات زیست محیطی هستند یا متعارض منافع آشکار استفاده شود. این سازوکار باید از اختیار قانونی لازم
برای توقف پروژه های ناسازگار و آغاز اقدامات اصلاحی برخوردار باشد.
● چالش ۴: محدودیت های مالی و الزامات فوری دیگر در روند بازسازی ملی.
دولت گذار ممکن است با چالش اولویت بندی نیازهای فوری زیرساختی و اقتصادی مواجه شود که توجه و منابع
را از تلاش های احیای محیط زیست منحرف کند .
راهبرد: تدوین برنامه راهبردی جذب سرمایه گذاری زیست محیطی پیشنهادی برای جذب حمایت های زودهنگام
بین المللی و مشارکت جامعه ایرانیان خارج از کشور ضروری است. همزمان، احیای زیست محیطی باید به عنوان
بخشی جدایی ناپذیر از چارچوب های کلان تثبیت ملی از جمله سلامت عمومی و بازسازی زیرساخت ها نهادینه
شود تا تخصیص منابع بین بخشی موجه و پایدار شود.
● چالش ۵: محدودیت در همکاری های منطقه ای پیرامون مسائل فرامرزی محیط زیست.
تنش های سیاسی در سطح منطقه ممکن است مانع از همکاری های اولیه در زمینه مدیریت حوضه های آبی
مشترک و زیست بوم های فرامرزی شود.
راهبرد: همکاری فنی از طریق چارچوب های چندجانبه و بسترهای موجود محیط زیست سازمان ملل متحد،
طبق مشروح نقشه راه مشارکت های بین المللی دنبال خواهد شد.
● چالش :۶ خطرات امنیتی محدودکننده دسترسی میدانی.
ناآرامی ها یا اقدامات خرابکارانه ممکن است اجرای عملیات میدانی در مناطق ناامن یا دورافتاده را با اختلال
مواجه کند.
صفحه ۱۳۸
راهبرد: هماهنگی با واحدهای امنیتی استانی برای حفاظت از پرسنل و استفاده از ابزارهای پایش از راه دور از
طریق سامانه ملی هوشمند محیط زیست، در مناطقی با دسترسی میدانی محدود صورت خواهد گرفت.